Deze sterrenkijker was het hoofdinstrument van de nieuwgebouwde sterrenwacht bij de oplevering in 1861. Het instrument is uitsluitend beweegbaar langs een lijn aan de hemel van precies het noorden, door het punt recht boven de kijker, naar het zuiden. Zo’n lijn heet een meridiaan, vandaar de naam “Meridiaankijker”.

Deze kijker heeft een belangrijke rol vervuld in de ontwikkeling van de sterrenkunde, bijvoorbeeld bij het nauwkeurig bepalen van sterposities. Daarnaast heeft het instrument decennialang een belangrijke rol gespeeld in de landelijke tijddienst ten behoeve van de spoorwegen, scheepvaart, marine, telegraaf, en burgerlijke tijd.

Daarmee is de meridiaankijker een belangrijk argument geweest voor de totstandkoming van dit observatorium. De positie van het gebouw is mede in verband met de opstelling van dit instrument zó gekozen dat de meridiaankijker, aan de Singelzijde van het gebouw, precies op het zuiden was gericht (de hoofdingang is dus op het noorden).

Oorspronkelijk stond de Meridiaankijker in de zaal die nu bekend staat als de Meridiaanlounge. In de jaren ‘50 van de vorige eeuw was de rol van de meridiaankijker in de astrometrie uitgespeeld. Toen nam Rijksmuseum Boerhaave de kijker in haar collectie op. Op 4 november 2024 is de meridiaankijker op initiatief van de Werkgroep Leidse Sterrewacht teruggekeerd naar de Oude Sterrewacht en opgesteld in de hal bij de hoofdingang. Op Youtube staat een film van de terugplaatsing.