De historische telescopen van de Leidse Sterrewacht

In de Oude Leidse Sterrewacht bevinden zich vijf historische telescopen, die indertijd door de faculteit Sterrenkunde voor wetenschappelijke doeleinden zijn aangeschaft en gebruikt.

In volgorde van het jaar van ingebruikname zijn dit:

• de Zesduims of refractor (1838) in de zuidelijke dakkoepel aan de Singelzijde;
• de Meridiaankijker (1861) opgesteld in de hal bij hoofdingang;
• de Tienduims (1885) in de grote koepel boven de hoofdingang;
• de Fotografische Refractor (1897) in de waarneemtoren halverwege de Sterrenwachtlaan rechts;
• en tenslotte de Zunderman (1947) in de waarneemtoren aan het einde van de Sterrenwachtlaan rechts.

De Zunderman is een spiegeltelscoop of reflector; de andere zijn lenzentelescopen of refractors.

De diameter van het objectief (bij een lenzentelescoop) of de hoofdspiegel (bij een spiegeltelescoop) is één van de belangrijkste kenmerken van een telescoop. De diameter bepaalt hoeveel licht er in de telescoop binnenkomt en is een belangrijke factor voor wat er met de telescoop kan worden waargenomen. Die diameter wordt vaak als naam voor astronomische telescopen gebruikt: denk bijvoorbeeld aan de 5-meter telescoop van Mount Palomar; bij de historische Leidse Zesduims– en Tienduims-telescoop werd dat in duimen gedaan.

Het bijzondere aan de Meridiaankijker is dat zij uitsluitend kan bewegen langs een lijn aan de hemel van precies het noorden, door het punt recht boven de kijker, naar het zuiden. Zo’n lijn heet een meridiaan, vandaar de naam “meridiaankijker”.

De Fotograaf echter dankt zijn naam aan het doel waarvoor hij werd aangeschaft: het fotograferen van delen van de hemel voor nader onderzoek.

De Zunderman tenslotte werd genoemd naar de chef werkplaats onder wiens leiding deze telescoop in eigen beheer werd gebouwd.