Zenith kijker

Zenith kijker

Zentih kijker

De telescoop is gemaakt door J. Wanschaff uit Berlijn in 1893. De huidige objectieflens is gemaakt door C. Zeiss uit Jena in 1929.

Een zenitkijker om met hoge nauwkeurigheid de breedte van de waarneemplaats te bepalen. De breedte van een plaats op aarde is de afstand tot de equator, ofwel het complement tot die afstand.  Zo ligt de Sterrewacht op 52,15 ⁰ noorderbreedte. Altijd werd gedacht dat dit een vaste waarde was, maar het bleek dat er kleine niet erg goed voorspelbare schommelingen in zaten, in iets meer dan een jaarcyclus.

De aarde is een enorm grote tol waarvan de as dus toch een klein beetje schommelt. De grootte van die schommeling is belangrijk bij de uiterst precieze meting van sterposities en hun veranderingen met de tijd. Ook voor navigatie is het van belang dit te weten.

Deze kijker had dus een heel specialistische taak: het meten van  de schommeling van de positie van de (noord)pool.  De kijker werd daarvoor ongeveer rechtop gezet, en klokte kort na elkaar een speciaal geselecteerd sterren-paar als die boven ons (nabij het zenit) dagelijks langs kwamen.

De waarnemingen werd ingebracht in het systeem van een wereldwijd telescopen netwerk die onderdeel waren van de “International Latitude Service”, dat in zijn opvolgers nog steeds bestaat. De methode werd bekend door de Amerikaans genie-ingenieur Talcott, vandaar de naam “Talcott methode”.

Deze kijker stond in wat nu het theehuisje is bij de ingang van het Sterrewacht terrein.

(Collectie RM Boerhaave)